Ένα “FresQo” εργαστήριο τσέπης

Είναι προφανής η σύνδεση της επωνυμίας FresQo, της «φρέσκιας» spin-off, που προκύπτει από τη σύμπραξη τριών ερευνητικών κέντρων και ενός πανεπιστημίου  (ΙΤΕ, Ερευνητικού Κέντρου “Αθηνά”, Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών-ΕΛΚΕΘΕ  και Πανεπιστήμιο Πατρών), με τη φρεσκότητα των αλιευμάτων που πρωτογενώς στοχεύει να ελέγξει και να διασφαλίσει. Ο στόχος της εταιρείας, που ακόμη βρίσκεται υπό κατάρτιση, είναι να παράσχει ένα ευαίσθητο, ευέλικτο  και άκρως λειτουργικό εργαλείο για την άμεση και μη καταστροφική εκτίμηση της φρεσκότητας των αλιευμάτων.

«Η φρεσκότητα των αλιευμάτων είναι ένα κεφαλαιώδες ζήτημα στα προϊόντα που προέρχονται είτε από αλιεία, είτε από υδατοκαλλιέργεια. Αρκεί να αναφερθεί πως σε παγκόσμια κλίμακα ένα 10-50% του συνόλου των αλιευτικών προϊόντων στην αγορά, απορρίπτονται ως αποτέλεσμα μειωμένης φρεσκότητας. Το ψάρι είναι ένα ιδιαίτερα ευαλλοίωτο τρόφιμο και μιλάμε για τεράστιας οικονομικής κλίμακας απώλειες», εξηγεί ο Δρ. Κρίτων Γρηγοράκης που είναι Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) στο ΕΛΚΕΘΕ και ηγείται του Εργαστηρίου Οργανοληπτικού ελέγχου και Ποιότητας, συμπληρώνοντας πως οι μέθοδοι αξιολόγησης της φρεσκότητας που έχουν αναπτυχθεί μέχρι τώρα βασίζονται κυρίως σε ηλεκτροχημικές μεταβολές στη σάρκα των ψαριών και έχουν μικρή ευαισθησία στα αρχικά στάδια αλλοίωσης, δηλαδή  δεν μπορούν να διακρίνουν το φρέσκο από το λιγότερο φρέσκο.

Η FresQo έρχεται να συνδυάσει την επεξεργασία εικόνας, όπως αυτή προκύπτει από μια υπερφασματική κάμερα, με ένα νευρωνικό δίκτυο που μπορεί συνεχώς «να εκπαιδεύεται και να μαθαίνει» από τα νέα data που λαμβάνει κάθε φορά. Επομένως αξιολογώντας τη φρεσκότητα ενός ψαριού με συμβατικούς αξιόπιστους φυσικοχημικούς και αισθητηριακούς τρόπους συνδέει τη συγκεκριμένη εκτίμηση με συγκεκριμένη εικόνα της κάμερας (τη «φωτογραφία» του συγκεκριμένου ψαριού). Αυτό καταγράφεται και αποθηκεύεται. «Το ίδιο κάνουμε με οποιοδήποτε είδος ψαριού και σε οποιαδήποτε κατάσταση φρεσκότητας, δημιουργώντας έτσι μια  βάση δεδομένων που θεωρητικά (και πρακτικά) μπορεί διαρκώς να εμπλουτίζεται και να βελτιώνεται και με νέα είδη αλιευμάτων και με νέες μετρήσεις στα υπάρχοντα. Ήδη έχουμε δημιουργήσει μια σημαντική βάση δεδομένων για 12 πολύ εμπορικά είδη ψαριών για τα οποία μπορεί η πρωτότυπη διάταξή μας (υπερφασματική κάμερα-νευρωνικό δίκτυο) να αποφανθεί για τη φρεσκότητά τους. Τα δύο πλεονεκτήματά μας είναι (πέραν του άμεσου και μη καταστροφικού ελέγχου που προσφέρουν και άλλες μέθοδοι) η ευαισθησία στη διάγνωση της φρεσκότητας και η δυνατότητα διεύρυνσης για όλα τα πιθανά είδη αλιευμάτων χωρίς περιορισμούς αλλά και διαρκούς βελτίωσης του εργαλείου», προσθέτει ο Δρ. Γρηγοράκης, σύμφωνα με τον οποίο δυνητικά ο ενδιαφερόμενος για το προϊόν της ομάδας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε θέλει να ελέγξει τη φρεσκότητα αλιευμάτων σε οποιοδήποτε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας ή στην τελική κατανάλωση.

Με διεπιστημονική προσέγγιση

Η ιδέα ξεκίνησε και βραβεύτηκε στο πλαίσιο του RDA Europe – BlueBRIDGE Datathon για την αλιεία και τις ιχθυοκαλλιέργειες το 2017 στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα και τα αποτελέσματα τους ενέπνευσαν ερευνητές, επιστήμονες και επαγγελματίες από τον χώρο της βιολογίας, της ιχθυολογίας, της πληροφορικής και των οικονομικών, να συνθέσουν και να προτείνουν νέες τεχνολογίες. Για την επίτευξη των στόχων του έργου χρειαζόταν μια διεπιστημονική προσέγγιση, δηλαδή η συνεισφορά ερευνητών από 4 διαφορετικά γνωστικά πεδία, την αλιεία και βιολογία των ιχθύων, την τεχνολογία τροφίμων, την ανάλυση εικόνας και τέλος τη διαχείριση δεδομένων και τη τεχνητή νοημοσύνη. Συγκεκριμένα, χρειαζόταν η συμβολή της Μηχανικού Υπολογιστών Μ.Sc., Ελένης Πετρά από το Ερευνητικό κέντρο ‘Αθηνά’, της ομάδας του εργαστηρίου επεξεργασίας σήματος του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ),  με επικεφαλής τον Καθηγητή του Παν. Κρήτης Πάνο Τσακαλίδη και κύριο υλοποιητή της διάταξης τον Δρα Γρηγόρη Τσαγκατάκη, των ερευνητών Αργύρη Καπανταγάκη και Σάββα Νικολιδάκη από το ΕΛΚΕΘΕ και της ομάδας από το Τμήμα  Ζωικής Παραγωγής, Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών  του Πανεπιστημίου Πατρών υπό τον Καθ. Γεώργιο Κατσέλη. «Πρόκειται για την ίδια ομάδα που με την ιδέα της κατέκτησε το πρώτο βραβείο του datathon και που στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα κατέθεσε επιτυχημένη πρόταση στο Επιχειρησιακό  Πρόγραμμα  ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ 2014 – 2020 (ΕΠΑλΘ/Καινοτομία στην Αλιεία). Έργο, το οποίο αυτή τη στιγμή χρονικά βρίσκεται στην τελευταία του φάση, και από το οποίο έχει προκύψει ένα λειτουργικό πρωτότυπο», διευκρινίζει ο Δρ. Γρηγοράκης συμπληρώνοντας πως το FresQo εγχείρημα μέχρι σήμερα έχει κατά αποκλειστικότητα χρηματοδοτηθεί από αυτό το επιχειρησιακό πρόγραμμα με συνολικό προϋπολογισμό 478.000 ευρώ.

Business plan υπό εξέλιξη

Σύμφωνα με τον Δρα. Γρηγοράκη στην παρούσα φάση τα μέλη της ομάδας εργάζονται πάνω στο αρχικό σχέδιο του Business Plan προκειμένου να φτάσει στην τελική του μορφή, να γίνουν οι απαραίτητοι έλεγχοι και να εγκριθεί από τους αρμόδιους φορείς. Για αυτό, επί του παρόντος και δεδομένης της κάπως ακριβής τεχνολογίας της υπερφασματικής κάμερας που πρέπει να διαθέτει ο χειριστής, η ομάδα απευθύνεται  κυρίως στους ελεγκτικούς φορείς, αρχικώς σε εγχώρια και εν συνεχεία σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα. «Έχουμε ήδη κυκλοφορήσει ερωτηματολόγιο σε πιθανούς χρήστες αλλά και έχουμε συνεχείς συζητήσεις με τον ΟΚΑΑ που ελέγχει το σύνολο από τις ιχθυόσκαλες στην χώρα μας και έχει σύνδεση με τις ευρωπαϊκές κεντρικές αγορές», συμπληρώνει ο Δρ. Γρηγοράκης.

Η ομάδα της FresQo θεωρεί ως βασικό της πλεονέκτημα και καινοτομία μαζί την πρόσβαση στην τεχνογνωσία στο γνωστικό αντικείμενο (αλιεία, επιστήμη τροφίμων) αλλά και συγχρόνως στα αποτελέσματα υψηλής τεχνολογίας στο χώρο της  πληροφορικής και τεχνητής νοημοσύνης με  ταυτόχρονη υποστήριξη από τρία ερευνητικά ιδρύματα και ένα πανεπιστήμιο και προβλέπει ότι η θέση της εταιρείας μέσα στην αγορά των τροφίμων, των αλιευμάτων και της ιχθυοκαλλιέργειας, της υψηλής τεχνολογίας και των λύσεων τεχνητής νοημοσύνης στην βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών, θα είναι σημαντική. «Μεταξύ των άμεσων στόχων μας είναι και η συμμετοχή της εταιρείας μας σε ερευνητικές ομάδες σε ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ, ώστε να αναπτυχθούμε και να φτάσουμε άμεσα και αποτελεσματικά σε ένα επίπεδο εμπορικής ετοιμότητας του προϊόντος μας, αλλά και σε fora και ομάδες εργασίας και think tanks στην ΕΕ για την διαμόρφωση πολιτικών ασφαλείας στο χώρο του τροφίμου αλλά και την διασφάλιση ισορροπίας σε θέματα θαλάσσιας οικονομίας. Σε ένα επόμενο επίπεδο, παράλληλα χρονικά ωστόσο, είναι να μορφοποιήσουμε την ύπαρξή μας και άμεσα να διερευνήσουμε τις  δυνατότητές μας στην τοπική και διεθνή αγορά. Εκτός αυτών, πιστεύω, ότι με την ολοκλήρωση του Business plan από όλους τους συμμετέχοντες θα έχουμε και μια πιο πλήρη εικόνα των κοινών στόχων, καθώς ο καθένας από την ομάδα θα μπορέσει να προσθέσει στους στόχους τη δική του οπτική ώστε να δημιουργηθεί ένα consensus γενικότερης πολιτικής στόχων», αναφέρει ο Δρ. Γρηγοράκης θεωρώντας πως σε τοπικό επίπεδο  εταιρείες spin-offs όπως η FresQo που προτείνουν λύσεις σε πρακτικά προβλήματα, αφενός χτίζουν ένα προηγούμενο επιτυχίας, ανοίγουν την όρεξη σε μιμητές και βοηθούν και σε οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων στην έρευνα και την παραγωγή. «Επιπλέον θεωρώ ότι χρειάζονται αρκετές start–ups ώστε να υπάρχουν στατιστικά περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας (success stories). Μπορεί να είναι οι νιφάδες που θα προκαλέσουν τη χιονοστιβάδα», καταλήγει ο ίδιος.