Σε νέο ερευνητικό πρόγραμμα το ΙΘΑΒΒΥΚ – AquaLegumes

Αντικείμενο ενός νέου ερευνητικού έργου του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) είναι η βελτίωση της διατροφικής αξίας των ιχθυοτροφών εκτρεφόμενου λαβρακιού, με τη χρήση κτηνοτροφικών οσπρίων που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα του έργου αναμένεται να έχουν σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη σε δύο κλάδους της πρωτογενούς παραγωγής, στις ιχθυοκαλλιέργειες και στην αγροτική παραγωγή.

Οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι ένας από τους σημαντικότερους τομείς της πρωτογενούς ζωικής παραγωγής στην Ελλάδα. Η βιωσιμότητα και ανάπτυξη του κλάδου είναι καίριας εθνικής σημασίας καθώς η παραγωγή της ιχθυοκαλλιέργειας κατατάσσεται 2η σε αξία της συνολικής εξαγωγής γεωργικών προϊόντων.

Η καλλιέργεια κτηνοτροφικών οσπρίων μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς την αειφόρο γεωργία έχοντας περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη για τους ίδιους τους παραγωγούς, την τοπική οικονομία, καθώς και για τη χώρα που χρειάζεται επείγουσα οικονομική τόνωση, αναδιάρθρωση και αυτάρκεια στον αγροτικό τομέα. Από την οπτική αυτή, η καλλιέργεια των οσπρίων μπορεί να ενθαρρυνθεί, αν αποδειχθεί ότι έχουν θετική επίδραση στην εκτροφή των θαλάσσιων μεσογειακών ειδών ιχθυοκαλλιέργειας.

Τέλος, η χρήση πρώτων υλών που παράγονται τοπικά θα μειώσει τις εισαγωγές άλλων πρώτων υλών από τρίτες χώρες, όπως η σόγια, βελτιώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας. Το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Διατροφής ιχθύων του ΙΘΑΒΒΥΚ ΕΛΚΕΘΕ συντονίζει το πρόγραμμα Aqualegumes σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και την εταιρεία Ιχθυοκαλλιέργειας και εμπορίας νωπών ιχθύων ΣΑΩ-ΑΒΕΕ.

Παρότι τα όσπρια περιέχουν σχετικά υψηλό ποσοστό πρωτεΐνης, ενέργειας, συγκεκριμένων ιχνοστοιχείων και βιταμινών, η χρήση τους στη διατροφή είναι περιορισμένη εξαιτίας της παρουσίας διαφόρων ενδογενών αντιδιατροφικών παραγόντων που επηρεάζουν δυσμενώς τη δραστηριότητα των ενζύμων ή την απορρόφηση των ιχνοστοιχείων και άλλων θρεπτικών ουσιών.

Η επεξεργασία των οσπρίων με σύγχρονες βιοτεχνολογικές τεχνικές αποτελεί το αντικείμενο του προγράμματος, αυξάνοντας τη θρεπτική τους αξία και ελαχιστοποιώντας τους αντιδιατροφικούς παράγοντες. Οι τεχνικές αυτές περιλαμβάνουν τη ζύμωση (Fermentation) και τη χρήση εξωγενών ενζύμων. Η εκμετάλλευση μικροοργανισμών (μύκητες ή/και βακτήρια), μέσω των διαδικασιών ζύμωσης στερεάς φάσης, αντιπροσωπεύει τον πρώτο πυλώνα της προτεινόμενης έρευνας. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τη χρήση εξωγενών ενζύμων.

Tο κόστος της διατροφής στις μεσογειακές ιχθυοκαλλιέργειες αντιπροσωπεύουν περίπου 50-70% του συνολικού κόστους παραγωγής. Σε εθνικό επίπεδο ο κλάδος ξοδεύει περίπου 300.000.000 ευρώ ανά έτος σε ιχθυοτροφές και ως εκ τούτου η μείωση του κόστους και η διαθεσιμότητα πρώτων υλών που παράγονται τοπικά θα επιφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Η βιομηχανία ιχθυοτροφών έχει αναγνωρίσει ως βιώσιμη τη χρήση φυτικών πρώτων υλών στις ιχθυοτροφές για την παραγωγή υδρόβιων ειδών και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελλοντική ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας. Τέτοιες φυτικές πρώτες ύλες πρέπει να παρέχουν θρεπτικές ουσίες για τη σωστή ανάπτυξη και υγεία των εκτρεφόμενων ειδών, με χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση και υψηλή απόδοση στη ποιότητα του τελικού προϊόντος.

Τα όσπρια αποτελούν ένα υποσχόμενο υποψήφιο διατροφικό συστατικό καθώς είναι πρώτη ύλη υψηλότερης θρεπτικής αξίας συγκριτικά με τους σπόρους δημητριακών. Επιπρόσθετα, η περιορισμένη ευρωπαϊκή παραγωγή σογιάλευρου καθώς και η θέση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη γενετικά τροποποιημένη σόγια, ενισχύει την αξία της χρήσης φυτικών πηγών πρωτεΐνης, εκτός του σογιάλευρου, στις ιχθυοτροφές.

Η προτεινόμενη μελέτη είναι ένα διεπιστημονικό ερευνητικό έργο, που συνδυάζει στοιχεία από διαφορετικά, προηγμένα επιστημονικά πεδία όπως η βιοτεχνολογική έρευνα, η φυσιολογία ψαριών και η μεταβολομική. Αποτελεί μια προσπάθεια διασφάλισης της βιωσιμότητας της ιχθυοκαλλιέργειας και της γεωργίας, καθώς και της επισιτιστικής ασφάλειας. Τα αποτελέσματα του έργου θα επηρεάσουν θετικά τις παραγωγικές δραστηριότητες της ιχθυοκαλλιέργειας και της γεωργίας τόσο σε οικονομικό όσο και κοινωνικό επίπεδο, αντικαθιστώντας τις ακριβές και εισαγόμενες πρώτες ύλες όπως η σόγια στις ιχθυοτροφές, με τη χρήση φθηνότερων θρεπτικών συστατικών όπως τα κτηνοτροφικά όσπρια.

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων – Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας – Έργα Καινοτομίας στην Υδατοκαλλιέργεια (ΕΠΑΛΘ 2014-2020) με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 490.000€. Συντονιστής του προγράμματος είναι ο Δρ. Ιωάννης Νέγκας από το ΙΘΑΒΒΥΚ-ΕΛΚΕΘΕ, με προϋπολογισμό περίπου 270.000€. Στο πρόγραμμα συμμετέχει επίσης το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος με επιστημονική υπεύθυνο την καθηγήτρια Δρ. Έλενα Μεντέ, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εργαστήριο Γεωργικής Φαρμακολογίας με επιστημονικό υπεύθυνο τον Επίκουρο καθηγητή Δρ. Κωνσταντίνο Α. Αλιφέρη, και η εταιρεία ιχθυοκαλλιέργειας και εμπορίας νωπών ιχθύων ΣΑΩ-ΑΒΕΕ με επιστημονική υπεύθυνο τη κα Σταματία Λύτη.

Για την επίτευξη του στόχου του το έργο θα υλοποιηθεί σε 5 Πακέτα Εργασίας (ΠΕ) τα οποία συνοψίζονται ως εξής:

Πακέτο Εργασίας 1: Κτηνοτροφικά όσπρια και ζύμωση στερεάς φάσης, κατά το οποίο θα διερευνηθεί η διαθεσιμότητα κτηνοτροφικών οσπρίων και θα γίνει αξιολόγηση του διατροφικού προφίλ. Στα επιλεγμένα όσπρια θα εφαρμοστεί ζύμωση στερεάς φάσης ακολουθώντας διαφορετικές συνθήκες και τα παραχθέντα προϊόντα θα αξιολογηθούν.
Πακέτο Εργασίας 2: Ενζυμική επεξεργασία. Στα επιλεγμένα όσπρια θα εφαρμοστούν διαφορετικές επεξεργασίες με ένζυμα. Θα πραγματοποιηθεί χρήση διαφορετικών ενζύμων, σε διαφορετικές δοσολογίες και αναλογίες. Θα εφαρμοστεί επεξεργασία σε διαφορετικές συνθήκες υγρασίας, θερμοκρασίας και διάρκειας.
Πακέτο Εργασίας 3: In vivo αξιολόγηση προϊόντων βιοτεχνολογικής επεξεργασίας. Θα υλοποιηθεί αξιολόγηση των παραχθέντων προϊόντων των ΠΕ1 και ΠΕ2, μέσω πειραματικών εκτροφών σε νεαρά ιχθύδια λαβρακιού.
Πακέτο Εργασίας 4: Μεταβολομική ανάλυση ιχθύων. Θα αναπτυχθεί καινοτόμος μεθοδολογία μεταβολομικής για την αξιολόγηση των επιλεγμένων σιτηρεσίων στην ανάπτυξη του λαβρακιού.
Πακέτο Εργασίας 5: Διάχυση αποτελεσμάτων, το οποίο αφορά τη διάχυση των αποτελεσμάτων μέσω διαφορετικών μέσων.