Ο κόλπος του Ηρακλείου στο επίκεντρο ευρωπαϊκής έρευνας

Η μείωση της βιοποικιλότητας θεωρείται η δεύτερη μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρωπότητα μετά την παγκόσμια κλιματική αλλαγή, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η πρώτη μαζική εξαφάνιση ειδών οφειλόμενη σε ανθρωπογενή αίτια. Η κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης είναι επείγουσα σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς η μείωση της βιοποικιλότητας αναμένεται να έχει σοβαρές συνέπειες στα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα οικοσυστήματα στον άνθρωπο. Τη χρονιά που διανύουμε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε 16 διαφορετικά ερευνητικά προγράμματα που εστιάζουν στη βιοποικιλότητα των ευρωπαϊκών θαλασσών και καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως:

Πως συνδέεται η βιοποικιλότητα με τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα;

Ποιες είναι οι νέες μορφές χρήσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος; 

Πώς θα εξασφαλίσουμε τη βιώσιμη χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την προστασία της θαλάσσιας ζωής ώστε να συνεχίσουν να παρέχουν υψηλής ποιότητας αγαθά και υπηρεσίες στον άνθρωπο;

Το ερευνητικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα MARBEFES, που ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2022, επιχειρεί να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα με τη συμμετοχή 23 ερευνητικών φορέων από 15 ευρωπαϊκές χώρες, μελετώντας διαφορετικές παράκτιες περιοχές της Ευρώπης (Εικόνα, κάτω). Η διεπιστημονική ομάδα του περιλαμβάνει θαλάσσιους βιολόγους, χημικούς, φυσικούς, πληροφορικούς, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους και άλλες ειδικότητες. Το πρόγραμμα εστιάζει σε 12 περιοχές μελέτης, από τα θερμά παράκτια οικοσυστήματα της Μεσογείου και τις ακτές της δυτικής Ευρώπης, έως τα υφάλμυρα νερά της Βαλτικής και το παγωμένο αρχιπέλαγος του Σβάλμπαρντ. Από ελληνικής πλευράς συμμετέχει το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ), με περιοχή μελέτης τον κόλπο του Ηρακλείου.

Το πρωτότυπο στοιχείο του συγκεκριμένου προγράμματος είναι ότι βάζει στο επίκεντρο τους τοπικούς διαχειριστές και χρήστες του θαλάσσιου περιβάλλοντος (δημόσιες τοπικές αρχές, ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, ιδιωτικός τομέας, ευρύ κοινό), καθώς και τους διαφορετικούς τρόπους εκτίμησης της αξίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος (οικονομικούς και μη).

Το πρόγραμμα θα διερευνήσει, μεταξύ άλλων, πώς οι παράκτιες κοινότητες αντιλαμβάνονται τη σχέση μεταξύ θάλασσας, κοινωνίας και οικονομίας, ώστε όλες οι αντιλήψεις και τα συμφέροντα να καταγραφούν και να εκπροσωπηθούν. Αυτό θα διασφαλίσει ότι η μελλοντική θαλάσσια περιβαλλοντική πολιτική και η παράκτια διαχείριση θα συμβαδίζουν με τις επιθυμίες και τις ανάγκες των πολιτών και των τοπικών φορέων.

Για το λόγο αυτό, το επόμενο διάστημα, επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ θα επικοινωνήσουν με τοπικούς φορείς και χρήστες της θαλάσσιας περιοχής του κόλπου του Ηρακλείου για να τους καλέσουν να συμμετέχουν ενεργά στο πρόγραμμα, να μοιραστούν τις απόψεις τους και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα του προγράμματος, ενώ θα διανεμηθεί και σχετικό φυλλάδιο-πρόσκληση

Το ερευνητικό πρόγραμμα MARBEFES περιλαμβάνει και άλλες σημαντικές δράσεις στις οποίες συμμετέχουν ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ, όπως α) η καταγραφή της θαλάσσιας βιοποικιλότητας του κόλπου του Ηρακλείου, από τους μικρο-οργανισμούς μέχρι τα ψάρια και τα θαλάσσια θηλαστικά, με συλλογή δεδομένων τόσο από μελέτες που έχουν γίνει στο παρελθόν όσο και με νέες μελέτες πεδίου, β) η βελτιστοποίηση και εφαρμογή καινοτόμων γενετικών μεθόδων για τη γρήγορη και αξιόπιστη εκτίμηση και παρακολούθηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, καθώς επίσης γ) δράσεις εκπαίδευσης και ενημέρωσης για την κατανόηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της βιώσιμης χρήσης των πόρων του (θαλάσσιος εγγραμματισμός).

Στενή συνεργασία θα αναπτυχθεί με ευρωπαϊκά και άλλα ερευνητικά προγράμματα τα οποία υλοποιούνται στις ίδιες περιοχές μελέτης. Θα υπάρξει ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων ώστε να αποφευχθούν αλληλεπικαλύψεις και να αναπτυχθούν συνέργειες στο σχετικό πεδίο έρευνας αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο των δράσεων των Ηνωμένων Εθνών για τη Δεκαετία του Ωκεανού με στόχο τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Το πρόγραμμα συντονίζεται από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών, ενώ από την Ελλάδα συμμετέχει το ΕΛΚΕΘΕ της Κρήτης. Στην ερευνητική ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ συμμετέχουν οι ερευνητές Δρ. Παναγιώτης Κασαπίδης (επιστημονικός υπεύθυνος), Δρ. Παναγιώτα Κουλούρη, Δρ. Θάνος Νταϊλιάνης από το ΙΘΑΒΒΥΚ, και Δρ. Κωνσταντίνος Φραγκούλης από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της δράσης “Ορίζοντας-Ευρώπη”, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 13 εκατομμύρια ευρώ, ενώ για το ΕΛΚΕΘΕ ο προϋπολογισμός ανέρχεται στα 650.000 €.

Εάν θέλετε να συμμετέχετε σαν ενδιαφερόμενος (stakeholder) στο MARBEFES, κάντε αίτηση στην ηλεκτρονική φόρμα στον υπερσύνδεσμο και επικοινωνήστε με την Δρ. Π. Κουλούρη (2810 337716 ή yol72@hcmr.gr):

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScgHAfVRKqsP1EUN50a3SDhfQnPHAG3sI1cZGkUuGv93e3NQg/viewform